Tembellik Hakkı İnceleme-Paul Lafargue

Yazar Karl Marx’ın damadı, sosyalist düşünür, doktor. 

Tembellik Hakkı, Paul Lafargue’ın sanayi devrimi sonrasında gelişen kapitalist sistemin “çalışma ahlakı” anlayışına karşı kaleme aldığı ironik ve sert bir eleştiridir. Lafargue, bu kısa ama çarpıcı eserde insanların sürekli çalışmaya zorlandığı bir düzenin ne kadar insanlık dışı, verimsiz ve hatta tehlikeli olduğunu anlatır. Kitap, özellikle 19. yüzyılda sanayi işçilerinin içinde bulunduğu sömürü düzenine karşı bir manifestodur

Kitap ilk kez 1880’de L’Égalité dergisinde yayımlandığında oldukça provokatifti. Lafargue, dönemin sosyalistlerinin “işçilerin çalışma hakkı” savunusunu da eleştirerek, aslında daha radikal bir öneri sunar: tembellik bir haktır ve insan özgürlüğünün temelidir.

“Çalışma kutsaldır” inancı bir yanılsamadır. İnsanlığın gerçek kurtuluşu tembellik hakkının tanınmasından geçer.

Lafargue’a göre;

Modern kapitalist düzen, insanları makinelere çevirmiştir.

Bu sistemin temelinde “çalışma”ya kutsiyet atfetme vardır.

Oysa çalışmak, insanı ruhsal ve fiziksel olarak yıpratan bir eylemdir; makinelerin devreye girdiği çağda artık bu kadar çalışmaya gerek yoktur.

Bilim ve teknolojinin üretimi kolaylaştırdığı bir dünyada insanlar daha çok boş vakte, sanata, aşka, düşünceye, oyuna, doğaya yönelmelidir.

Çalışma Ahlakı Eleştirisi:

Lafargue, özellikle Protestan ahlakının çalışmayı bir erdem gibi sunmasını ve bu anlayışın kapitalist sistemle nasıl birleştiğini anlatır. “İşçi sınıfı, çalışma uğruna kendini feda ediyor,” der.

Makineleşme ve Çelişkiler:

Teknolojik ilerlemenin iş yükünü azaltması gerekirken, işçilerin daha uzun saatler çalışması Lafargue’ın en sert eleştirilerinden biridir. Bu durumun bir çelişki ve “köleliğin modern hali” olduğunu savunur.

Tembelliğin Erdemi:

Tembellik burada “hiçbir şey yapmamak” anlamında değildir. Aksine; boş zamanın, zihinsel üretkenliğin, duygusal derinliğin ve insanî ilişkilerin merkezi olarak savunulur.

Lafargue, üretim araçlarının özel mülkiyetiyle insanların emeğinin çalındığını, hayatlarının değerinin sadece üretim gücüne indirgenmesini vahim bir durum olarak sunar.

İnsan, sadece çalışmak için var olan bir canlı değildir. Yaratıcı, düşünen, hisseden bir varlıktır. Lafargue, insanı sadece “iş gücü” olarak tanımlayan her yapıyı reddeder.

Tembellik, üretkenliğin zıttı değil, onun başka bir biçimidir. Sanat, düşünce, estetik, aşk gibi kavramlar tembellik hakkı sayesinde gelişebilir.

İlginç bir biçimde Lafargue, dönemin sosyalistlerini de eleştirir. Çünkü onlar da işçilerin daha fazla çalışabileceği daha iyi koşullar için mücadele ederken, çalışmanın kendisini sorgulamazlar. Lafargue için bu bir körlüktür. Ona göre özgürlük, çalışma saatlerini kısaltmakla değil, çalışma sistemini sorgulamakla elde edilir.

“Bir gün, makineler insanın yükünü hafifletmek yerine, onu ezecek hale getirildi.”

“Çalışma tutkusu, insan aklının en büyük felaketidir.”

"İnsan, çalışmak için yaratılmadı!"

"Tembellik, insanın doğal hakkıdır!"